Z Kroniki Parafialnej

      Dowiadujemy się, że wieś Gościeszyn, położona nad rzeką Ganiną na południowy wschód od Rogowa, znana była już w XIV w., a jej nazwa związana jest z imieniem Gościsza, który prawdopodobnie był jej założycielem.

Gościeszyn, Budzisław, Palędzie Kościelne, 3 Strzyżewa, Gąsawa, Gniezno, Gołąbki, Mogilno, Trzemeszno, Rogowo oraz wiele innych wsi wokół Żnina od wieków należało do dóbr stołowych kapituły gnieźnieńskiej. Dobra te zatwierdzone zostały bullą papieża Innocentego II w 1136 roku i stanowiły podstawę utrzymania arcybiskupstwa.

Nieznane są z dokumentów związki tych ziem z dobrami Pałuków, chociaż tradycja mówi, że ziemie, na których położona jest parafia gościeszyńska to również Pałuki.

Po ustanowieniu prawa średzkiego (od Środy Śląskiej; odmiana prawa magdeburskiego), opartego na pouczeniu z 1235 roku, lokowano na tym prawie ponad 507 miast i wsi w całej Polsce, w tym Kalisz i Żnin, również Gościeszyn, Budzisław i inne wsie.

     W związku z tym tworzono sołectwa, które swoim zasięgiem obejmowały jedną dużą lub kilka wsi. Na czele samorządu wiejskiego stał sołtys, który spełniał rolę łącznika kapituły gnieźnieńskiej: dbał o interesy kapituły, zapewniając prawidłowe funkcjonowanie wsi w stosunku do arcybiskupstwa w Gnieźnie, przewodniczył sądowi ławniczemu na wsi. W zamian posiadał przywileje, które pozwalały na utrzymanie rodziny w dostatku.

Przydzielone przez kapitułę kilku łanowe gospodarstwo wolne było od opłat, ponadto otrzymywał udziały w podatkach, a także zyski z działalności karczmy, młynów i kuźni.

Według J. Korytkowskiego „Brevis descripto historico geographica ecclesiarum archidiecezi Gnesnensis et Poznaniensis, Gniezno 1888”: Kapituła Metropolitalna Gnieźnieńska posiadała w 1357 r. wieś Gościszyn (Gosczissimo) z kościołem parafialnym, w powiecie Mogilnickim, która należała do dóbr stołowych kapitulnych.

 W 1345 (według Rocznika Archidiecezji Gnieźnieńskiej, w 1355 roku) kapituła gnieźnieńska wybudowała w Gościeszynie kościół drewniany i założyła parafię, pełniąc zarazem obowiązki proboszcza. Pierwszym duszpasterzem – plebanem          w 1431 roku był Maciej, ale możliwe jest również, że w tamtych latach posługę kapłańską spełniał także pleban Jan, a może obaj kolejno pełnili posługę duszpasterską. Następni duszpasterze, aż do 1784 roku nie są znani.

      Pierwotnie kościół był pod wezwaniem Zwiastowania NMP.

W 1747 roku kościół gościeszyński stał się kościołem filialnym i został przyłączony do parafii w Niestronnie. W 1760 roku kapituła gnieźnieńska w miejsce starej, zniszczonej świątyni, postawiła nową, również drewnianą i przywróciła godność kościoła parafialnego. W nieznanym roku lat 1810-1814, kościół został przewrócony przez huragan i zniszczony aż do fundamentów. Po stracie świątyni przez kilka lat trwały przygotowania do budowy nowego kościoła. Parafia była biedna i natrafiała na wielkie trudności            w podjęciu dzieła odbudowy. W związku z tym proboszcz zwracał się z prośbą o datki do okolicznych parafii.

W latach 1815-1826 ksiądz proboszcz Karol Boromeusz de Hoyden podjął się realizacji wielkiego dzieła i zbudował nowy kościół drewniany, nie szczędząc własnych pieniędzy, przy ofiarnym wsparciu parafian, parafian z sąsiedztwa oraz fundacji Ludwika Lamczewskiego. Koszt budowy wyniósł 1200 talarów, w tym 861 talarów pochodziło z osobistych oszczędności księdza de Hoyden. Pozostała suma 339 talarów i 1 złoty, to pieniądze ofiarowane przez wiernych.

Biorąc pod uwagę wymienioną kwotę i całkowity koszt budowy, trzeba  jeszcze  raz  stwierdzić,  że  parafianie  nie należeli do ludzi zamożnych. Po zebranej sumie widać, że był to dla nich duży ciężar: 12 lat zbierania ofiar złożyło się na około 29% całkowitego kosztu budowy świątyni. Odnotowano jednak wszystkich ofiarodawców.

 W 1815 roku pozycję pierwszą zajmuje Piotr Nowak z Gościeszynka, który ofiarował 10 talarów, dać przyrzekł 5 talarów, oddał 5 talarów; pozycja 26 to Kaptur                      z Niewolna, dać przyrzekł 3 talary, oddał 1 talar. W ciągu całego wymienionego roku zebrano: składka przyrzeczona 93 talary, 2 złote; oddanych (zebranych) 77 talarów i 1 złoty. W 1816 roku Jaśnie Wielmożny Fryderyk Skórzewski – Graff z Lubostronia nad Notecią (posiadał znaczne włości w okolicach Bydgoszczy, Rogoźna i w Rawskiem; wychowany przez światłą matkę z domu Ciecierską, należał do oświeconych obywateli polskich, lubił wygodę i pędził życie pełne swobody w swym pięknym pałacu, wspierał biednych, przyjmował na dworze podupadłą szlachtę; poeta Stefan Florian Garczyński znajdował się pod opieką ciotki – Antoniny, żony Skórzewskiego i mieszkał u nich; poeta przyjaźnił się z Adamem Mickiewiczem) – dać przyrzekł 100 talarów, oddał 50 talarów; Józef Chudaś – owczarek ze Zdziechowy, ofiarował i oddał 46 talarów. Pozostałe ofiary są znacznie skromniejsze i wynoszą od jednego do kilku talarów lub złotych.

Wnętrze świątyni ukończono i ozdobiono dopiero w 1880 roku. Powodem opóźnienia był brak pieniędzy.

                 Sanktuarium NNMP  w Gościeszynie w 2002 r. Świątynia wybudowana  w czasach 

                duszpasterskich ks. Szczepana Webera. Fot. E. R.