Z Kroniki Parafialnej
Dowiadujemy się, że wieś Gościeszyn, położona nad rzeką Ganiną na południowy wschód od Rogowa, znana była już w XIV w., a jej nazwa związana jest z imieniem Gościsza, który prawdopodobnie był jej założycielem.
Gościeszyn, Budzisław, Palędzie Kościelne, 3
Strzyżewa, Gąsawa, Gniezno, Gołąbki, Mogilno, Trzemeszno, Rogowo oraz wiele
innych wsi wokół Żnina od wieków należało do dóbr stołowych kapituły
gnieźnieńskiej. Dobra te zatwierdzone zostały bullą papieża Innocentego II w
1136 roku i stanowiły podstawę utrzymania arcybiskupstwa.
Nieznane są z dokumentów związki tych ziem z
dobrami Pałuków, chociaż tradycja mówi, że ziemie, na których położona jest
parafia gościeszyńska to również Pałuki.
Po
ustanowieniu prawa średzkiego (od Środy Śląskiej; odmiana prawa
magdeburskiego), opartego na pouczeniu z 1235 roku, lokowano na tym prawie
ponad 507 miast i wsi w całej Polsce, w tym Kalisz i Żnin, również Gościeszyn,
Budzisław i inne wsie.
W
związku z tym tworzono sołectwa, które swoim zasięgiem obejmowały jedną dużą
lub kilka wsi. Na czele samorządu wiejskiego stał sołtys, który spełniał rolę
łącznika kapituły gnieźnieńskiej: dbał o interesy kapituły, zapewniając
prawidłowe funkcjonowanie wsi w stosunku do arcybiskupstwa w Gnieźnie, przewodniczył
sądowi ławniczemu na wsi. W zamian posiadał przywileje, które pozwalały na
utrzymanie rodziny w dostatku.
Przydzielone przez kapitułę kilku łanowe gospodarstwo wolne było od opłat, ponadto otrzymywał udziały w podatkach, a także zyski z działalności karczmy, młynów i kuźni.
Według J. Korytkowskiego „Brevis descripto
historico geographica ecclesiarum archidiecezi Gnesnensis et Poznaniensis, Gniezno
1888”: Kapituła Metropolitalna Gnieźnieńska posiadała w 1357 r. wieś Gościszyn
(Gosczissimo) z kościołem parafialnym, w powiecie Mogilnickim, która
należała do dóbr stołowych kapitulnych.
W 1345
(według Rocznika Archidiecezji Gnieźnieńskiej, w 1355 roku) kapituła
gnieźnieńska wybudowała w Gościeszynie
kościół drewniany i założyła parafię, pełniąc zarazem obowiązki proboszcza.
Pierwszym duszpasterzem – plebanem w 1431 roku był Maciej, ale możliwe jest
również, że w tamtych latach posługę kapłańską spełniał także pleban Jan, a
może obaj kolejno pełnili posługę duszpasterską. Następni duszpasterze, aż do
1784 roku nie są znani.
Pierwotnie kościół był pod wezwaniem
Zwiastowania NMP.
W
1747 roku kościół gościeszyński stał się kościołem filialnym i został przyłączony do parafii w Niestronnie.
W 1760 roku kapituła gnieźnieńska w miejsce starej, zniszczonej świątyni,
postawiła nową, również drewnianą i przywróciła godność kościoła parafialnego.
W nieznanym roku lat 1810-1814, kościół został przewrócony przez huragan i
zniszczony aż do fundamentów. Po stracie świątyni przez kilka lat trwały
przygotowania do budowy nowego kościoła. Parafia była biedna i natrafiała na
wielkie trudności w podjęciu
dzieła odbudowy. W związku z tym proboszcz zwracał się z prośbą o datki do
okolicznych parafii.
W latach 1815-1826 ksiądz proboszcz Karol
Boromeusz de Hoyden podjął się realizacji wielkiego dzieła i zbudował nowy kościół
drewniany, nie szczędząc własnych pieniędzy, przy ofiarnym wsparciu parafian,
parafian z sąsiedztwa oraz fundacji Ludwika Lamczewskiego. Koszt budowy wyniósł
1200 talarów, w tym 861 talarów pochodziło z osobistych oszczędności księdza de
Hoyden. Pozostała suma 339 talarów i 1 złoty, to pieniądze ofiarowane przez
wiernych.
Biorąc pod uwagę wymienioną kwotę i całkowity koszt budowy, trzeba jeszcze raz stwierdzić, że parafianie nie należeli do ludzi zamożnych. Po zebranej sumie widać, że był to dla nich duży ciężar: 12 lat zbierania ofiar złożyło się na około 29% całkowitego kosztu budowy świątyni. Odnotowano jednak wszystkich ofiarodawców.
W 1815
roku pozycję pierwszą zajmuje Piotr Nowak z Gościeszynka, który ofiarował 10
talarów, dać przyrzekł 5 talarów, oddał 5 talarów; pozycja 26 to Kaptur z
Niewolna, dać przyrzekł 3 talary, oddał 1 talar. W ciągu całego wymienionego
roku zebrano: składka przyrzeczona 93 talary, 2 złote; oddanych (zebranych) 77
talarów i 1 złoty. W 1816 roku Jaśnie Wielmożny Fryderyk Skórzewski – Graff z
Lubostronia nad Notecią (posiadał znaczne włości w okolicach Bydgoszczy, Rogoźna i w
Rawskiem; wychowany przez światłą matkę z domu Ciecierską, należał do
oświeconych obywateli polskich, lubił wygodę i pędził życie pełne swobody w
swym pięknym pałacu, wspierał biednych, przyjmował na dworze podupadłą
szlachtę; poeta Stefan Florian Garczyński znajdował się pod opieką ciotki –
Antoniny, żony Skórzewskiego i mieszkał u nich; poeta przyjaźnił się z Adamem
Mickiewiczem) – dać przyrzekł 100
talarów, oddał 50 talarów; Józef Chudaś – owczarek ze Zdziechowy, ofiarował i oddał 46 talarów. Pozostałe ofiary są
znacznie skromniejsze i wynoszą od jednego do kilku talarów lub złotych.
Wnętrze świątyni ukończono i ozdobiono dopiero
w 1880 roku. Powodem opóźnienia był brak pieniędzy.
duszpasterskich ks.
Szczepana Webera. Fot. E. R.
